Instrukcje niezbędny element bhp

Instrukcje stanowiskowe bezpieczeństwa i higieny pracy należą do podstawowego pakietu zarządzania bezpieczeństwem w zakładzie pracy. Bez udostępnienia tego skutecznego elementu przemawiającego do pracownika, prawdopodobieństwo popełniania pomyłek przez pracownika, zaistnienia zdarzeń potencjalnie wypadkowych wzrosłaby, a nawet można pokusić się o stwierdzenie, iż brak instrukcji może wpłynąć w znaczny sposób na wzrost wypadkowości w zakładzie, firmie, warsztacie.
Podstawa prawna
Podstawa prawna mówiąca o obowiązku posiadania w zakładzie instrukcji, zasadach tworzenia, zagadnieniach, jakie powinny być ujęte w instrukcji to:

      1. Kodeks pracy art. 2374
      2. Rozporządzenie Ministra Polityki i Spraw Socjalnych z 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650 ze zm.) § 41.
      3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. 2002 nr 191 poz. 1596) § 30.

Tworzenie instrukcji
Instrukcje powinny być tworzone w oparciu o kilka podstawowych zasad:

  • przepisy prawne, szczególnie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu określonych prac,
  • dokumentację techniczno-eksploatacyjną urządzeń,
  • w oparciu ocenę ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy
  • w oparciu o analizę wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych na danym stanowisku pracy, jeżeli miały miejsce,
  • e) uwzględniając konsultacje z doświadczonymi pracownikami, oraz kadrą nadzoru, opierając się dobrych praktykach bezpiecznej pracy, stosowanych w zakładzie (firmie).

Co przez to rozumieć? Na pewno instrukcja to nie przepisywanie ustaw, w oparciu o nie można stworzyć szkielet instrukcji, skorzystać wyszczególniając podstawowe tematy, ale aby była dobrze napisana powinna uwzględniać dokumentację producenta, który jest w pełni świadomy zagrożeń, jakie mogą wystąpić podczas eksploatacji. Ponadto należy zapoznać się i uwzględnić zagrożenia wyszczególnione w ocenie ryzyka, gdyż to przed nimi trzeba się zabezpieczyć. Jak najbardziej wskazane jest wykorzystanie zapisów dotyczących zdarzeń potencjalnie wypadkowych lub niebezpiecznych.
Na koniec, najlepiej poddać pod dyskusję z doświadczonymi pracownikami, którzy ocenią treść instrukcji pod względem zrozumienia zawartych w niej sformułowań oraz podpowiedzą o bezpiecznych czynnościach podczas obsługi, które niekoniecznie znajdziemy w przepisach, a jednocześnie mogli doświadczyć nietypowych sytuacji.
Treść instrukcji
Instrukcje powinny być pisane w sposób prosty zrozumiały dla każdego pracownika, a co za tym idzie podstawowe cechy to prostota sformułowań, krótkie treściwe zdania, mogą być o charakterze hasłowym, niebudzącym wątpliwości, wskazującym kolejność czynności i sposób postępowania.
Najlepiej ułożone w chronologiczny logiczny ciąg czynności, następujących po sobie uszeregowany w podstawowe punkty:

1. Tytuł instrukcji
2. Uwagi ogólne:
3. Czynności pracownika przed rozpoczęciem pracy:
4. Czynności podczas pracy:
5. Czynności zabronione pracownikowi.
6. Postępowanie w sytuacjach awaryjnych.
7. Czynności po zakończeniu pracy.
8. W przypadku stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinno się uwzględnić informacje z kart charakterystyki tych substancji i preparatów.
Dostępność instrukcji
Jednoznacznie w rozporządzeniu o minimalnych wymaganiach bhp przy użytkowaniu maszyn jest określone, iż pracownik powinien mieć możliwość skorzystania z instrukcji, ale jak to rozumieć? Wywieszanie instrukcji przy maszynach stanowi powszechną praktykę, ale nie jest to obowiązkowe, nie ma szczególnego określenia o miejscu umieszczania instrukcji. Należy spełnić tylko warunek o możliwości skorzystania przez pracownika z instrukcji. Przykłady, pomieszczenie biurowe w segregatorze, rozsyłanie pocztą elektroniczną, pomieszczeniach kierowników, mistrzów, w punktach informacyjnych w firmie. W taki rozumieniu pracodawca spełnił warunki dostępności, pracownikowi pozostaje wg kodeksu pracy zaznajomić się i podpisać.
Przykładowa instrukcja
1. Tytuł instrukcji
2. Uwagi ogólne:
a) wskazane podać podstawę prawną, aczkolwiek niekoniecznie
b) opis wymagań wobec pracownika, jak wykształcenie, badania, szkolenie, instruktaże, dodatkowe wymagania (trzeźwy, wypoczęty,)
3. Czynności pracownika przed rozpoczęciem pracy:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczno ruchową producenta,
b) założyć ubrania robocze, oraz środki ochrony indywidualnej,
c) wykonać czynności przed rozpoczęciem pracy:
• sprawdzić: przestrzeń na stanowisku pracy, stan podłogi, przewody elektryczne, oświetlenie, wtyczki, wentylacja, czy nie występuje zagrożenie względem innych osób,
d) usunąć zbędne przedmioty na stanowisku,
e) przygotować niezbędne materiały do wykonania zadania (czynności),
f) inne czynności,
g) upewnić się czy rozpoczęcia pracy nie spowoduje zagrożenia innych osób przebywających w pobliżu,
h) dokonać próbnego rozruchu celem sprawdzenia działania,
W przypadku stwierdzenia usterek, uszkodzeń, nie podejmować pracy, powiadomić przełożonego w celu likwidacji zagrożenia, po usunięciu przystąpić do pracy.
4. Czynności podczas pracy:
a) stosować się do DTR, poleceń przełożonego,
b) koncentrować się na wykonywanych czynnościach, pracować w ustalonym rytmie,
c) elementy wykonane, jak i odpady z procesu technologicznego, odstawiać na wyznaczone miejsca,
d) w przypadku zatrzymania maszyny z przyczyn zewnętrznych niezależnych wyłączyć maszynę (urządzenie)
e) w przypadku konieczności oddalenia się od maszyny (urządzenia) wyłączyć maszynę następnie oddalić się,
5. Czynności zabronione pracownikowi:
a) stosowanie niebezpiecznych metod pracy,
b) pracować na niesprawnych maszynach,
c) pracować bez środków ochrony indywidualnej,
d) samodzielne naprawianie maszyn,
e) kontakt z ruchomymi częściami maszyn,
f) czyszczenie i smarowanie części maszyn w ruchu,
g) naprawianie urządzeń pod napięciem,
h) dopuszczać do maszyn osoby postronne,
6. Postępowanie w sytuacjach awaryjnych.
7. Czynności po zakończeniu pracy.
a) wyłączyć obsługiwaną maszynę,
b) posprzątać stanowisko pracy,
c) odłożyć narzędzia na miejsce,
d) oczyścić i odłożyć na miejsce środki ochrony indywidualnej,
USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141)
Art. 237 małe4
§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamia pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
§ 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzi na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rozporządzenie Ministra Polityki i Spraw Socjalnych
z 26 września 1997 r., w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.)

Na podstawie art. 237 § 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:
§ 41. 1. Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:
1) stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych
z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników;
2) obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;
3) postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;
4) udzielania pierwszej pomocy.
2. Instrukcje, o których mowa w ust. 1, powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI1
z dnia 30 października 2002 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.
(Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z dnia 18 listopada 2002 r.)
(Tekst jednolity uwzględniający postanowienia rozporządzenia z dnia 30 września 2003 r. (Dz. U. Nr 178, poz. 1745 z dnia 16 października 2003 r.)2) [1].)
Rozdział 5
Współdziałanie pracodawcy z pracownikami w celu zapewnienia bezpieczeństwa przy użytkowaniu maszyn
§ 30. 1. Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn, zwanych dalej „instrukcjami”.
2. Instrukcje zawierają, co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:
1) warunków użytkowania maszyn;
2) występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych;
3) praktyki użytkowania maszyn.
3. Instrukcje powinny być zrozumiałe dla pracowników, których dotyczą.